ترسناک اما خواندنی

 

 

به بهانه نود و سه سالگرد میرزا کوچک خان جنگلی

 

در گذشته برای آشنایی با افکار و سرگذشت سردار جنگل منبع و ماخذ محدود بود و به جز کتاب سردار جنگل مرحوم ابراهیم فخرایی کتابی یافت نمی شد. در دوران جوانی زمانی که در دبیرستان شاهپور رشت تحصیل می کردم، از طریق برخی دبیران آزاده توانستم گوشه هایی از تاریخ این رادمرد بزرگ را بشناسم. در مسجد محله مان به نام چهاربرادران در چهارراه میکائیل که بعد توسط روحانی محل به خاتم الانبیا تغییر نام یافت به بهانه آمادگی برای امتحانات و خواندن نماز جمع می شدیم و تاریخ معاصر ایران و گیلان و به ویژه میرزا را مرور می کردیم.

ایام گذشت تا در سال ۱۳۶۸ در نشستی به بهانه بزرگداشت میرزا کوچک خان در فومن پیشنهاد کردم مرکزی برای بازشناسی این مرد آزادیخواه تشکیل شود. این جرقه یی شد و با همت و تلاش دوستان سرانجام توانستیم مرکز بازشناسی نهضت جنگل را تشکیل دهیم. این مرکز نشست هایی را در مراکز علمی و دانشگاهی چون انجمن آثار مفاخر در پاییز ۱۳۸۰ به مناسبت هشتادمین سالگرد شهادت سردار جنگل برگزار کرد. همچنین توانست با همکاری سازمان اسناد ملی ایران در شماره ۴۳ گنجینه اسناد ویژه نهضت جنگل در شش هزار نسخه در دو نوبت چاپ کند. هدف این مرکز بازشناسی واقع بینانه نهضت جنگل و تاریخ معاصر ایران از مشروطه و شیخ محمدخیابانی و ستارخان و باقرخان و... است که با عنوان یک سازمان مردم نهاد «سمن» در وزارت کشور به ثبت رسیده است. ما بر این باوریم که هنوز حقایق بسیار مهمی درباره حرکت ها و نهضت های انقلابی مردم ما علیه استبداد و استعمار شرقی و غربی ناگفته مانده و بر سینه تاریخ این مرز و بوم سنگینی می کند.

یکی از درخشان ترین این نهضت ها نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک خان است. او که ۴۳ سال بیشتر عمر نکرد، هفت سال متمادی و در شرایط بسیار دشوار با دشمنان خارجی یعنی روسیه و انگلیس از یک طرف و استبداد دست نشانده رضاخان میرپنج از سوی دیگر و جاسوسان چندجانبه و مالکان و سرمایه داران بزرگ رودر رو جنگید. سرش را فدای قدم حضرت دوست کرد و در جنگل عشق شوری به پا کرد. هنوز هم پس از ۸۸ سال که از شهادت این قهرمان تاریخ معاصرمان می گذرد، در ادبیات مردمی و هنر و موسیقی شهری و روستایی در سوگ آن دلاور نواهای زیادی به گوش می رسد. تاکنون ۶۰ عنوان کتاب درباره این مرد بزرگ در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده است.

از جمله کتاب هایی که با همت مرکز بازشناسی نهضت جنگل منتشر شده است عبارتند از؛

۱) مدخلی بر بازشناسی نهضت جنگل

۲) سردار قبیله شقایق

۳) نهضت جنگل به روایت تصویر

۴) بلشویک ها در گیلان

۵) درآمدی تحلیلی تاریخی بر شخصیت، آرا و اندیشه های میرزا کوچک خان جنگلی

۶) مکاتبات سردار جنگل

۷) نگاهی به اسناد تاریخی نهضت جنگل

۸) مداخلات شرمگینانه شوروی در نهضت جنگل

۹) مجموعه روزنامه جنگل که یکصد سال پیش منتشر شده بود. در همین زمینه آثار و نوشته هایی نیز در دست تهیه است که در آینده منتشر خواهد شد؛

۱) مدخلی بر بازشناسی نهضت جنگل نوشته استاد سیدجعفر مهرداد

۲) اسناد نهضت نوشته استاد فتح الله کشاورز

۳) مجموعه مقالات

۴) شهدای نهضت جنگل

۵) نقش نهضت جنگل در مبارزه با استعمار خارجی و متجاوزین به ایران

۶) نهضت جنگل در آیینه فرهنگ و ادبیات.

در پایان یادی می کنم از آن زمان که پرچم های روسی و انگلیسی و عکس های لنین و استالین در قزاقخانه های شهرمان رشت نصب شده بود و جو رعب و وحشت در بندرانزلی و رشت و منجیل را حاکم کرده بودند. به خانه های مردم حمله می کردند و به صغیر و کبیر رحم نمی کردند و روتشتین حاکم روسی خود را مالک جان و مال ایرانیان می دانست. به نقل از روزنامه جنگل جمادی الثانی ۱۳۳۶ قمری شماره ۲۷ تصویری از آن دوران به یاد آوریم؛ «طرز رفتار ماموران نظمیه در زمان (استولبرگ) فشارهای قنسولگری در ایام استبداد روس، مداخله ماموران اجنبی به امور جزیی و کلی، حق شکنی های کارگزاری و بالاخره هرج و مرج اداره حکومتی و عدلیه و تملق فوق العاده شخص حاکم، مفاخرالدوله از روس ها، یک نوع بدبختی برای مردم تولید کرده و هر لحظه بر گرفتاری عمومی می افزاید. قلم مقید، زبان بسته، آزادی محدود و حتی معاشرت به طرز مخصوص قدغن، شدت فشار استبدادی به اندازه یی بود که خبرهای جنگ و... را هم که روزنامه های خارجه مخصوصاً جراید قفقاز درج می کردند در پاره یی مجالس صحبتش ممنوع بود. نه تنها مردم از روس می ترسیدند بلکه به مراتب از ماموران نظمیه و حکومتی و خاصه از آنهایی که خود را مفتش تامینات معرفی می کردند...» به این امید که مواضع واقعی همان قدرت های خارجی را در عرصه سیاسی امروز به درستی بشناسیم.